Điều quan trọng cần ghi nhớ là tiếng Đức chính là chìa khóa duy nhất để mở ra mọi cánh cửa phía trước.
Một đêm mất ngủ
Vào đêm khuya, khi đồng hồ đã điểm sang những giờ đầu của buổi sáng, cả khu trọ chìm trong im lặng và bóng tối, chỉ còn nghe rõ tiếng gió khẽ lùa qua khe cửa.
Tôi vẫn ngồi lại, trước mặt là một tách cà phê nóng hổi, một lựa chọn sai lầm vào thời điểm này bởi nó khiến tôi tỉnh táo hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, cũng chính nhờ vậy mà tôi có thêm thời gian để chia sẻ những suy nghĩ của mình với các bạn.
Trước đó, tôi đã đăng tải một bài viết ngắn chia sẻ về kinh nghiệm học nghề tại Đức. Không ngoài dự đoán, tôi đã nhận được hàng chục tin nhắn phản hồi.
Có người muốn tìm hiểu thêm thông tin, có người gửi lời cảm ơn chân thành, và không ít bạn bày tỏ rằng bài viết của tôi "miêu tả đúng những lo lắng của họ từng ngày". Trong số đó, có những bạn đang chuẩn bị đặt chân đến Đức, có bạn vẫn đang miệt mài ôn luyện tiếng Đức ở quê nhà với trình độ A2, và cả những người đang theo học nghề (Ausbildung) tại Đức, trải qua những ngày tháng vất vả với cả công việc và học tập.
Chính vì lẽ đó, tôi lại ngồi đây, mong muốn được kể cho các bạn nghe một câu chuyện lớn hơn, một bức tranh toàn cảnh về thực trạng: "Khủng hoảng nhân lực ở Đức".
Đây là một cụm từ nghe có vẻ hoành tráng và thường xuyên xuất hiện trên báo chí, nhưng chỉ khi trực tiếp trải nghiệm, người ta mới thấu hiểu sự phức tạp, nhọc nhằn và đôi khi là cả những vị chua chát mà nó mang lại.
Đức có thực sự "khát" lao động?
Khi lướt qua các trang báo Đức hoặc đọc tin tức từ Việt Nam, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp vô số những con số thống kê đáng chú ý: "Đức đang thiếu hụt gần 700.000 lao động mỗi năm", "Có đến 350 ngành nghề đang kêu gọi nhân lực", "Ước tính đến năm 2035, nước này có thể thiếu hụt tới 7 triệu người lao động".
Nghe qua, có vẻ như Đức đang mở rộng "thiên đường" chào đón, chỉ cần học tiếng rồi xách vali sang là có việc làm sẵn sàng chờ đợi.
Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn khác biệt. Đức không thiếu những người đứng đó, mà Đức đang thực sự thiếu những người có khả năng làm được việc.
Một chủ doanh nghiệp đã thẳng thắn chia sẻ với tôi rằng:
"Chúng tôi không ngại việc nhận được ít hồ sơ ứng tuyển, điều chúng tôi lo sợ là những người đến rồi không chịu học việc, không sẵn sàng làm việc trong bếp, không chấp nhận ca đêm, hoặc chỉ làm được vài tháng rồi bỏ cuộc."
Đức không khát khao "con người" một cách chung chung, mà là sự kiên trì, kỷ luật và tinh thần sẵn sàng đối mặt với thử thách.
Quan trọng hơn cả, Đức đang tìm kiếm những người có thể sử dụng tiếng Đức một cách thành thạo trong cuộc sống hàng ngày, chứ không chỉ đơn thuần là để khoe một tấm bằng được treo trang trọng trên tường.
Vì sao lại dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng như vậy?
Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề này nằm ở yếu tố nhân khẩu học. Người dân Đức có xu hướng sinh ít con nhưng lại có tuổi thọ trung bình rất cao. Bạn có thể dễ dàng bắt gặp những cụ ông, cụ bà đã ngoài 80 tuổi vẫn đang tự mình đạp xe đi chợ.
Tuy nhiên, thế hệ trẻ ngày nay lại không mấy mặn mà với việc sinh thêm em bé. Tình trạng dân số già hóa và lực lượng lao động trẻ sụt giảm đang diễn ra một cách rõ rệt.
Bên cạnh đó, giới trẻ Đức hiện nay dường như không còn hứng thú với các công việc chân tay, đòi hỏi sức lao động thể chất. Họ không còn mấy mặn mà với các nghề như chăm sóc người già, làm bánh từ sáng sớm tinh mơ, hay đứng phục vụ trong các nhà hàng, quán ăn. Thay vào đó, họ có xu hướng ưa chuộng các công việc văn phòng, làm việc từ xa (remote), hay có một lịch trình làm việc thư thả, kết thúc buổi chiều để dành thời gian cho thú cưng.
Chính vì vậy, lực lượng lao động tại Đức ngày càng trống vắng.
Trước tình hình này, Chính phủ Đức buộc phải mở cửa đón nhận lao động quốc tế. Đây chính là một cơ hội lớn dành cho người Việt Nam. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng cơ hội này không dành cho tất cả mọi người, mà nó đòi hỏi sự sàng lọc và chọn lọc rất khắt khe.
Ausbildung – màu hồng hay màu xám?
Khi mới nghe đến chương trình Ausbildung, nhiều bạn đã hình dung về một tương lai vô cùng tươi đẹp.
Ví dụ, những người theo học ngành quản trị nhà hàng có thể mường tượng mình sẽ khoác lên mình bộ vest sang trọng, đứng tại quầy lễ tân của một khách sạn 4 sao, tay cầm chiếc iPad, nở nụ cười và nói: "Chào mừng quý khách đến với nước Đức".
Thực tế phũ phàng có thể sẽ khiến bạn vỡ mộng rất nhanh. Đối với ngành nhà hàng – khách sạn, phần lớn thời gian bạn sẽ phải thực hiện các công việc như bưng bê, phục vụ, dọn dẹp và mang vác những khay thức ăn nặng trĩu. Một ngày làm việc có thể khiến bạn di chuyển hàng chục cây số, và khi đêm về, đôi chân bạn sẽ cảm thấy rã rời.
Nếu bạn chọn công việc trong bếp, thay vì được chế biến những món ăn Âu sang trọng như bạn tưởng tượng, bạn sẽ phải đối mặt với không gian nóng hầm hập, tiếng dao thớt va chạm chan chát tạo nên một âm thanh hỗn tạp như dàn nhạc rock. Nếu bạn không đủ sức khỏe để làm việc liên tục 8 tiếng đồng hồ, hay không thể chịu đựng được những lời la mắng, có lẽ bạn sẽ bỏ cuộc ngay từ tuần thử việc đầu tiên.
Đối với ngành điều dưỡng, mặc dù mức lương sau khi tốt nghiệp có thể lên tới 2.500 Euro hoặc cao hơn, nhưng đổi lại là những giọt nước mắt, mùi thuốc sát trùng nồng nặc và những ca trực xuyên đêm. Một bạn du học sinh đã từng chia sẻ với tôi rằng: "Bệnh nhân bị lẫn, họ nắm tay em rồi còn cắn em nữa". Bạn có nghĩ mình có thể chịu đựng được những tình huống như vậy không?
Chương trình Ausbildung mang đến cho bạn cơ hội, nhưng nó không dành cho những người sống trong mộng tưởng. Đây là một con đường đòi hỏi sự rèn luyện về thể lực, tinh thần và ý chí, vượt xa hơn cả việc học hỏi kỹ năng nghề nghiệp.
Tiếng Đức – thử thách lớn nhất
Tôi nhận được rất nhiều tin nhắn từ các bạn với nội dung tương tự: "Anh ơi, em đã đạt chứng chỉ B1 Sehr Gut rồi mà sao vẫn trượt phỏng vấn?"
Khi tôi hỏi lại: "Em có thực sự hiểu hết tất cả các câu hỏi mà họ đưa ra hay không?", bạn im lặng.
Vấn đề ở đây không nằm ở việc bạn có chứng chỉ "Sehr Gut" trên giấy tờ, mà nằm ở khả năng nghe hiểu và phản xạ ngôn ngữ của bạn. Bạn có nghe kịp khi sếp giao việc gấp hay không? Bạn có bắt kịp những câu chuyện phiếm của đồng nghiệp hay không? Bạn có hiểu được yêu cầu của bệnh nhân khi họ gọi bạn giữa đêm hay không?
Tiếng Đức không phải là thứ để bạn khoe khoang về tấm bằng, mà nó là công cụ thiết yếu để bạn sinh sống và làm việc. Nếu không làm chủ được ngôn ngữ, bạn sẽ dần bị tụt lại phía sau, đối mặt với nguy cơ rớt môn, rớt việc và cuối cùng là từ bỏ cả ước mơ của mình.
Vậy, có nên đi Đức hay không?
Tôi sẽ trả lời thẳng thắn: Có.
Nếu bạn thực sự mong muốn thay đổi cuộc đời, tìm kiếm một tương lai ổn định tại một quốc gia phát triển, và sẵn sàng đầu tư công sức trong vài năm đầu, thì Đức chắc chắn là một lựa chọn xứng đáng.
Sau khoảng 2 đến 3 năm theo học chương trình Ausbildung, bạn sẽ có những lợi ích đáng kể:
- Có thể tiếp tục ở lại làm việc với mức lương từ 2.500 Euro trở lên.
- Có cơ hội xin định cư, bảo lãnh người thân (vợ/chồng/con cái).
- Được hưởng các chế độ an sinh xã hội, bảo hiểm và trợ cấp tương tự như người dân bản địa.
- Quan trọng nhất là bạn sẽ có một tương lai rõ ràng và vững chắc, không còn mơ hồ hay bất định.
Nhưng hãy nhớ kỹ…
Đức không phải là một thiên đường. Đây là một quốc gia có những quy tắc và luật lệ rõ ràng:
- Những người kiên trì, chăm chỉ và kỷ luật sẽ gặt hái được thành công.
- Những người hời hợt, mơ mộng và thiếu sự chuẩn bị sẽ phải đối mặt với thất bại.
Theo Bộ Lao động Đức, mỗi năm quốc gia này cần ít nhất 400.000 lao động nhập cư để duy trì sự phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên, đó phải là những lao động thực sự có kỹ năng chuyên môn và khả năng sử dụng ngoại ngữ tốt.
Và điều kiện tiên quyết cho tất cả là tiếng Đức. Không có nó, mọi cánh cửa dường như sẽ khép lại.
Lời kết – gửi đến bạn
Tôi chia sẻ những điều này không phải với mục đích hù dọa hay tô vẽ một bức tranh màu hồng. Mục tiêu của tôi là mong muốn tất cả các bạn – đặc biệt là những bạn trẻ đang trong giai đoạn ôn luyện tiếng và chuẩn bị cho hành trình sắp tới – có thể nhìn nhận một cách chân thực nhất về bức tranh toàn cảnh. Nước Đức sẵn sàng trao cho bạn cơ hội, nhưng cơ hội đó chỉ thực sự thuộc về những người biết nỗ lực, không ngừng học hỏi, sẵn sàng làm việc chăm chỉ và quan trọng nhất là không bao giờ từ bỏ.
Nếu bạn đã đưa ra quyết định cho mình, hãy kiên trì theo đuổi đến cùng. Và đừng bao giờ quên rằng, tiếng Đức chính là chìa khóa vàng. Nếu thiếu nó, mọi cánh cửa còn lại sẽ mãi mãi đóng chặt.
Chúc các bạn vững vàng trên con đường đã chọn, giữ vững tâm thế không ảo tưởng và đủ kiên trì để hoàn thành mục tiêu của mình.
©2000-2025 | Du Học Đức - Thông tin du học Đức
Cập nhật - trao đổi và kinh nghiệm du học Đức từ năm 2000